Atelektazi (Akciğerin Çökmesi) Nedir?
Atelektazi; akciğerde bulunan alveol adındaki hava keseciklerinin sönmesi, büzüşmesi durumudur. Plörezi, pnömoni gibi akciğer hastalıkları neden olabilir.
Atelektazi; akciğer içerisindeki alveol adı verilen hava keseciklerinin zarar görmesi sonucunda akciğerin bir kısmının ya da tamamının çöküşü anlamına gelmektedir. Akciğer büzüşmesi olarak da bilinir. Bu çöküş; o bölgedeki hava keseciklerinin içlerindeki havanın sönüp çalışamaz duruma gelmesi anlamına gelir. Genellikle ciddi akciğer ameliyatlarının ardından görülen atelektazi aynı zamanda pulmoner fibroz, akciğer tümörleri, ağır astım, yabancı cisim aspirasyonu, göğüs yaralanmaları ve akciğerde sıvı birikmesine neden olan plörezi hastalıklarının belirtisi olarak da karşımıza çıkabilir.
Atelektazi olan akciğerdeki alveollerin miktarı; hastalığın neden kaynaklandığına bağlı olarak değişir. Özellikte başka bir akciğer hastalığıyla beraber görülürse vücudun yeteri kadar oksijen alamamasına yol açabilir. Bu durumda da nefes darlığı ile karşılaşmak kaçınılmaz olacaktır.
Belirtileri Nelerdir?
Atelektaziden etkilenen alveoller, akciğerlerin az bir alanını kaplıyorsa herhangi bir belirti ile karşılaşılmayabilir. Bu durumdaki atelektazi sadece herhangi bir nedenle çekilen göğüs röntgeninde görülebilir. Ancak atelektazi geniş bir alana yayılmışsa görülebilecek belirtiler genel olarak şunlardır:
- Şiddetli sürekli öksürük
- Çabuk ve sık soluk alıp-verme
- Ağrı
- Ani nefes darlığı
- Tansiyon düşmesi
- Nabız artışı
- Ateş
- Şok oluşması
Atelektazi hastalığı; genel olarak belirtilerle karşılaşılıp doktora gidilmesi durumunda öğrenilen bir hastalık değildir. Karşılaşılan çoğu vakada başka bir sebeple çekilen akciğer grafilerinde fark edilen bir durumdur ama bu bu belirtilerle karşılaştığımızda normal karşılamamız gerektiği anlamına gelmez. Nefes darlığı, yüksek tansiyon plörezi gibi problemler başlı başına birer hastalık olduğundan; karşılaşılması halinde derhal doktora gidilmelidir.
Nedenleri Nelerdir?
Bronşlardaki hava yollarının tıkanması, nefes yoluna yabancı bir cisim kaçması, büyümüş bir lenf düğümüyle oluşan dış basınç, bir ur (tümör) ya da anevrizma gibi nedenlerle atelektazi meydana gelir. Bölgeye yapılacak cerrahi bir girişim sonucu akciğerin bir ksımının genişleyememesi ya da bakteriyel bir enfeksiyonla da oluşabilen atelektezi, nedenine bağlı olarak yavaş ya da ani gelişim gösterebilir. Yeni doğan bebeklerde, rahim içi gelişim sürecinde solunum kanallarının çeşitli sıvılarla tıkanmasıyla ya da akciğer dokularının gelişememesiyle atelektazi oluşabilir. atelektazi oluşum evresinde sigara etkeni çok önemlidir.
Obstrüktif Atelektazi Nedenleri
Aspirasyon: Nefes alıp verme esnasında; mide asidi veya başka bir yabancı cismin solunum sistemine girmesine denir. Aspire edilen cisim bronşlardan geçerek akciğerdeki alveollere zarar vererek bu hastalığa neden olabilir. Özellikle küçük çocuklarda; küçük oyuncak parçalarının ya da fındık fıstık tarzı çerezlerin aspire edilmesi sorunuyla sıklıkla karşılaşılır.
Kronik enfeksiyonlar, mantar enfeksiyonları veya tüberküloz gibi hastalıkların akciğere giden hava kanallarına zarar vermesi, tahriş etmesi veya kanallarda yara oluşturması da atelektaziye neden olabilir.
Akciğerde, göğüs boşluğunda veya bronşlarda olan tümörler de akciğerdeki hava keseciklerine zarar verebilir. Ayrıca akciğerlerde herhangi bir sebeple bulunan kan pıhtısı da; eğer öksürük yoluyla vücuttan atılamazsa atelektaziye neden olabilir.
Nonobstrüktif Atelektazi Nedenleri
Plörezi: Akciğer ve göğüs duvarı çevresinde bulunan plevra adı verilen zar yüzeyindeki enfeksiyon sebebiyle akciğerde sıvı birikmesi durumudur. Plevral efüzyon adıyla da bilinir. Biriken bu sıvı akciğerlerde baskıya neden olarak hava keseciklerine zarar verebilir.
Pnömoni(Zatürre): Akciğerlerdeki hava boşluklarında veya hava keseciklerinde meydana gelen enfeksiyonlardan kaynaklanan hastalık olan zatürrenin bazı türleri atelektaziye neden olabilir.
Pnömotoraks: Herhangi bir sebeple göğüs boşluğu içerisinde hava bulunması durumuna denir. Biriken bu hava keseciklere zarar vererek bu hastalığa neden olabilir.
Astım, bronşektazi, pulmoner fibroz, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları gibi akciğer hastalıkları da atelektaziye neden olabilir. Akciğerdeki hava keseciklerine zararın veren hastalıkların tümüne birden interstisyel akciğer hastalıkları adı verilir.
Erken doğumla doğan çocuklar akciğerler tam olarak gelişmemiş olabileceğinden; atelektaziyle beraber doğabilirler.
Obezite durumunda da karın yağları diyaframı yükselterek akciğerdeki hava keseciklerine zarar vererek nefes darlığına neden olabilirler.
Risk Durumları
Atelektazi riskini artıran faktörler şunlardır:
- Yaşlılık
- Erken teslimat
- Akciğerlerin hastalıkları
- astım
- Akciğer kanseri
- amfizem
- Pulmoner ödem
- pnömotoraks
- Plevral efüzyon
- sigara
- Konjestif kalp yetmezliği
- obezite
- skolyoz
- İnme, omurilik yaralanmaları, kalp sorunları, travma veya herhangi bir ciddi hastalık gibi fiziksel aktiviteyi sınırlayan hastalıklar.
- Anestezi özellikle obez veya sigara içen hastalarda
- Yardımcı solunum 100% oksijenli
- Yer fıstığı veya toz gibi yabancı bir cisimden çıkmak
- Göğüs duvarı hasarı.
Atelektazi Tedavisi Nasıl yapılır?
Tedavi, kök nedenini ortadan kaldırmak ve yeterli miktarda hava sağlamayı amaçlamaktadır. Akciğerin çökmesi genellikle altta yatan nedeninin ortadan kaldırılmasından sonra geçer. Atelektazi genellikle tedavi olmaksızın kendi kendine geçer.
Fizyoterapi
Terapist, akciğerlerden mukus çıkarmak için çeşitli yöntemler kullanır. Yerçekimi kuvveti, salgıların vücuttan dışarı akmasına yardımcı olacak şekilde yerleştirileceksiniz. Yatağınızdayken, hasta akciğerindeki sıvıların drenajını kolaylaştırmak için sağlıklı tarafa uzanmanız gerekir.