Aging-Hormon Tedavisi
Vücudumuzda organların birbiri ile haberleşmesini ve genel hücre faaliyetlerini düzenleyen aracı (ulak) moleküller vardır. Bunlara hormon diyoruz. Büyüme hormonu da vücudumuzdaki pek çok hormondan biridir. Bu hormon beyinde bulunan hipotalamus ve hipofiz bölgelerince üretim ve düzenlemesi yapılarak kana salgılanır. Büyüme hormonunun rolü kemik, kas ve organların büyümesini kontrol etmektir. Büyüme Hormonu Eksikliği (BHE), hipofiz bezinin yeterli düzeyde büyüme hormonu üretememesi sonucu ortaya çıkar. Bu eksiklik bazen ağır (tama yakın), bazen ise kısmi (hafif)’dir.
Büyüme hormonu eksikliğinin nedenleri nelerdir?
Büyüme Hormonu Eksikliğinin değişik nedenleri vardır; fakat birçok olguda altta yatan neden tam olarak saptanamaz. Bazen BHE kalıtsal (genetik) nedenli olabilir. Bazen doğum esnasında hipofiz bezinde hasar olmasından dolayı ortaya çıkar. Bazen de şiddetli kafa travması, beyindeki tümör, kist, enfeksiyon, ışın tedavisi gibi nedenlerle hipotalamus ve hipofiz bezinin zarar görmesi, zedelenmesi sonucu ortaya çıkar.
Büyüme hormonu eksikliğinin belirtileri nelerdir?
Büyüme Hormonu Eksikliği olan çocuklardaki en önemli bulgu, boy kısalığı ve yıllık uzama hızının yaşa göre normalden düşük olmasıdır. Normal uzama hızı yaşa göre değişmekle birlikte, 4-9 yaş arası çocuklarda 5 cm ve üzerindedir. Ayrıca çocuğun büyüme eğrisinde yaşa göre %3’ün altında olması, pantolon ve elbise boylarının değişmemesi gibi belirti ve bulgular söz konusu olabilir. Büyüme Hormonu Eksikliğinde çocuğun boya göre kilosu genellikle normaldir, hatta biraz göbek çevresinde yağlanma olabilir. BHE’nin nedeni kafa içindeki olaylar ise buna ait belirtiler de baş ağrısı, görme sorunları bulunabilir.
Büyüme hormonu eksikliği tanısı nasıl konur?
Boy kısalığının birçok nedeni vardır ve boy kısalığı nedeniyle doktora başvuran çocukların sadece bir kısmında “Büyüme Hormonu Eksikliği” söz konusudur. Büyüme Hormonu Eksikliği olan çocukların tanısında öncelikle çocuk belli bir süre izlenerek yıllık büyüme hızı saptanır. Bu hız yetersiz ise bazı tarama testleri (tam kan, biyokimya, tiroid fonksiyonları, kemik yaşı grafisi) ve büyüme hormonunu değerlendirmeye yönelik testler yapılır. Büyüme hormonu normalde özellikle uykuda olmak üzere gün ve gece boyunca atımlar halinde salgılanır, aralarda ise ölçülemeyecek kadar düşüktür. Dolayısıyla, büyüme hormonunu test etmek için “uyarı testi” dediğimiz yöntem ile önce vücutta büyüme hormonu salınımı uyarılır, (hap, ilaç vs. vererek) daha sonra yarım saat ara ile 4-5 kez kan örneği alınır ve bu kanlarda büyüme hormonu düzeyi ölçülerek yeterli artış olup olmadığına bakılır. Büyüme Hormonu Eksikliği olan çocuklarda bu uyarı testinde hormon düzeyinde yeterli artış olmaz. Büyüme Hormonu Eksikliği tanısı konulan çocuklarda sıklıkla beyin manyetik rezonans incelemesi (MRI) yapılarak eksikliğin nedeni anlaşılmaya çalışılır.
Büyüme hormonu tedavisinin devamlılığı neden önemlidir?
Araştırmalar göstermiştir ki, büyüme hormonunu düzenli her gün alan çocukların büyüme hızları daha iyi seyretmektedir. Bu nedenle kısa süreli zorunlu nedenler dışında mümkün olduğunca tedavi kesintisiz sürdürülmelidir.
Enjeksiyon atlanabilir mi?
Çocuğunuzun geçirdiği hastalıklar sırasında da büyüme hormonu kullanımına devam edebilirsiniz. Ancak çocuğunuz enjeksiyon yapamayacak kadar hasta ise veya enjeksiyonu bir-iki gün unuttuysanız endişe etmeyin. Atladığınız enjeksiyon sayısını not edip doktorunuza haber verin. Atlanan doz için fazla uygulama yapmanız gerekmez.
Büyüme hormonunun dozu nasıl belirlenir?
Büyüme hormonu dozu, kiloya veya vücut yüzey alanına göre doktorunuz tarafından belirlenir ve gerektiğinde bu doz değiştirilir. Doz değişikliklerinde kilo, ergenlik durumu, bir önceki dönemdeki uzama hızı, IGF-I düzeyi gibi faktörler göz önüne alınır
Büyüme hormonu tedavisi sırasında beslenme ve sosyal aktivitelerde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Büyüme hormonu tedavisi sırasında dikkat edilmesi gereken özel bir husus yoktur. Çocuğunuzun her çocuk gibi dengeli beslenmesine dikkat edin. Çocuğunuz büyüme hormonu tedavisi sırasında her türlü sosyal ve sportif etkinliklere katılabilir.
Büyüme hormonu tedavisi başladıktan sonra doktor kontrolleri hangi sıklıkla yapılır?
Büyüme hormonu tedavisi sırasında doktorunuz hem tedavinin etkinliğini değerlendirmek hem de olası yan etkileri saptayabilmek için üç ay aralıklar ile muayene yapar. Ayrıca genellikle altı ay ara ile veya gerek görürse daha sık olmak üzere bazı kan tetkiklerinizi ister. Tedavi sırasında uyarı testi genellikle tekrar gerekmez. Ayrıca yılda bir kemik yaşı ölçümü tekrarlanır.
Ebeveynler tedavi gören çocuklara psikolojik olarak nasıl yaklaşmalıdır?
Çocuklar büyüme hormonu enjeksiyonlarını genellikle kolay kabullenirler ve bir süre sonra enjeksiyonu kendileri yapmaya başlarlar. Uygulamada kullanılan kalem enjeksiyonlar pratiktir ve enjeksiyonların iticiliğini azaltır. Çocukta herhangi bir hastalığın olmadığı ancak bu enjeksiyonların çocuğun büyümesine yardımcı olacağını söylemek genellikle çocuklar tarafından olumlu karşılanır.
Tedavi bedeli sosyal güvence kapsamında mıdır?
Sosyal güvenlik kurumu belli kriterler dahilinde büyüme hormonu ilaç bedelini karşılamaktadır. Bu kriterlerin SGK anlaşmalı bir hastaneden veya üniversite hastanesinden heyet raporu düzenlemek suretiyle tespit edilmesi koşuluyla sosyal güvenlik kurumu ilaç bedelini karşılamaktadır. Bu rapora ilave olarak her üç ayda bir reçete yazılması gerekmektedir.
Tedavinin başarı ile devam ettiğini nasıl anlarız?
En önemli kriter büyüme hızının artmasıdır. Büyüme hormonu tedavisi başlandıktan sonra büyüme hızlanır. İlk yıllar daha iyi bir cevap var iken zamanla büyüme hızı bir miktar düşebilir. Tedavinin ilk 6 ayında doktorunuz büyüme hızını yeterli bulmaz ise tedaviyi sonlandırabilir.
İstediğimiz zaman tedaviyi kesebilir miyiz? Bir zararı olur mu?
Büyüme hormonu alan bir çocukta ailenin istediği veya herhangi bir ilaca bağlı olumsuz etki görülmesi durumunda tedavi tamamlanmadan ilaç kesilebilir. İlacın erken kesilmesinin tıbbi açıdan bir sakıncası yoktur. Ancak bu durumda boy uzaması bakımından beklenen fayda elde edilemez. Nihai boyda kazanç sağlanabilmesi için tedavinin büyüme tamamlanana kadar devam edilmesi gereklidir.
Tedavinin yan etkileri var mıdır?
Büyüme hormonu tedavisi de diğer ilaçlar gibi Sağlık Bakanlığı ve dünyadaki yetkin sağlık kurumlarınca onaylanmış ve ruhsat verilmiş bir ilaçtır. Her ilaçta olduğu gibi büyüme hormonu tedavisi sırasında da istenmeyen yan etkiler görülebilir. Bunlar ilacın prospektüsünde ayrıntılı olarak yazılmıştır. Ciddi yan etkiler çok seyrektir (on binde birden az). Daha sık görülebilen yan etkiler genellikle ciddi olmayıp enjeksiyon bölgesinde reaksiyon, döküntü, kas ve eklem ağrıları, ödem gibi belirtilerdir. Çocuğunuz tedavi süresince bu etkiler bakımından doktorunuz tarafından takip edilecektir.
Tedavi sırasında başka ne gibi gözlemler beklenir?
Büyüme hormonu sırasında vücut kalorileri kas ve kemik dokusunun gelişiminde kullanacağından yağ dokusunda azalma meydana gelir. Bu nedenle büyüme hormonu tedavisinin ilk aylarında çocuklarda iştah artmasına ve boylarının uzamasına karşın kiloları azalabilir. Bu normaldir. Uyku ve diğer günlük aktivitelerinde bir değişiklik olmaz.
Turner Sendromu
Turner sendromu (TS) kız çocuklarında ve kadınlarda ikinci cinsiyet kromozomunun tam veya kısmi eksikliği nedeniyle ortaya çıkan yaygın özellikleri tanımlayan kromozomal bir rahatsızlıktır.
Turner sendromu, 1,500 ila 2,500 canlı doğan kız çocuğundan birini etkiler. Sendromun en yaygın ve göze çarpan özelliklerinden biri boyun kısa olmasıdır. Tedavi edilmeyen kadınlar ilgili popülasyonları içindeki normal kadınlardan yaklaşık 20-21 cm daha kısa olup, medyan yetişkin boyu 136 ve 147 cm arasında değişmektedir. Klasik büyüme hormonu eksikliği genel olarak gösterilmemiş olsa da, TS’li kız çocuklarında büyümeyi ve nihai boyu artırmak üzere rekombinant insan büyüme hormonu (hGH) kullanılmıştır.
SGA
SGA, doğum boyu ve/veya ağırlığının, gestasyonel yaşına göre -2 standart sapma’nın (SS) altında olması olarak tanımlanır.
Gebelik yaşına göre küçük (SGA) doğan çocuklarda kısa boy iyi bilinen bir olgudur. Çoğu SGA yenidoğanda doğum sonrası büyüme yakalansa da, bu çocukların yaklaşık ’i büyümeyi yakalamada başarısız olmakta, bu da çoğu vakada kısa yetişkin boyu ile sonuçlanmaktadır. Çalışmalar değişen dozlarda rekombinant büyüme hormonu (BH) ile tedavinin SGA doğan kısa çocuklarda büyümeyi anlamlı olarak hızlandırdığını ve bunun büyümenin normal aralık içindeki değerlerde yakalanarak, hedef boyları ile birlikte büyüme ile sonuçlandığını göstermiştir.
Gebelik yaşına göre küçük (SGA) kısa çocuklarda büyüme hormonu (BH) tedavisinin hedefleri, erken çocukluk çağında büyümeyi yakalamak, çocukluk çağında normal büyümeyi sürdürmek ve normal yetişkin boyu elde etmektir. BH tedavisi SGA’lı doğan kısa çocuklarda etkili ve güvenlidir.