Nötropeni Nedir?
Vücudumuzda, kemik iliği olarak adlandırdığımız, bazı kemiklerin içerisinde bulunan bölümler de beyaz kan hücreleri (lökosit), kırmızı kan hücreleri (eritrosit) ve kan pulcukları (trombosit) üretilir. Bazı kemoterapi ilaçları kemik iliğine etki ederek bu hücrelerin yapımını engeller ve sayılarının azalmasına neden olabilir. Bu duruma kemik iliği baskılanması adı verilir.
Bu durumun tespiti için tam kan sayımı (TKS, CBC (complete blood count), hemogram) yapılması gerekir. Kemik iliğinin en önemli sonuçları anemi, trombositopeni ve lökopenidir. TKS de, eritrositte düşme varsa anemi, trombosit sayısındaki azalmaya trombositopeni, lökosit olması gerekenden az ise lökopeni denir.
Normalde beyaz kan hücreleri (lökosit), vücudumuzu enfeksiyonlardan korur ve sayıları azaldığı zaman enfeksiyona daha yatkın hale geliriz. Beyaz kan hücrelerinde (lökosit) birkaç tür vardır, bunlardan biri nötrofildir. Nötrofil sayısının düşmesine nötropeni denir. Nötropeni, kemoterapinin hemotolojik yan etkilerinden en sık görülenidir. Kan sayımında beyaz kan hücresinin (BKH) adı lökosit, white blood cell ( WBC), akyuvar olarak da geçebilir ve sayıları mm³ de 5000 ila 10000 arasındadır. Nötrofiller, beyaz kan hücresinin alt grubudur ve TKS de değeri 3.000–7.000/mm³ ‘dür.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre mutlak sayı 2.000/mm³ ‘un altında olmasıdır. Başka bir tanıma göre, mutlak sayı 500/mm³’ün altında olması veya mutlak sayı 500–1000/mm³’ün arasında olup takip eden 24–48 saat icinde 500/mm³’ün altına düşmesi ihtimali olmasıdır.
Genel olarak periferik kanda sayının azalması olarak tanımlanmaktadır. Febril ise ateşin eşlik etmesi durumudur.
Amerika Enfeksiyon Hastalıkları Derneği kılavuzunda, hastada ateş tanımı, ağızdan tek bir ölçümde vücut sıcaklığının 38.3°C’den yüksek yada 1 saatten uzun süre 38°C’den yüksek veya eşit olarak görünmesidir.
Nötrofil sayısındaki azalma miktarına bağlı olarak nötropeni derecelendirilir.
NÖTROPENİNİN BULGULARI NELERDİR?
Nötropeninin kendisi hiçbir bulgu vermeyebilir. Kan testi yapıldığında veya enfeksiyon oluşup tepki verdiği zaman ortaya çıkar. Bu rahatsızlıkta olan hastalar için hafif bir infeksiyon bile hızlıca ilerleyebilir. Bu nedenle aşağıdaki belirtiler olursa doktorunuza başvurun:
* 38°C ve ya daha fazla ateşiniz varsa
* Soğuk algınlığı belirtileriniz bulunuyorsa
* Boğaz ağrısı, diş ağrısı varsa
* Boğazda, ağızda ve dilde yaralar varsa yada dil ve boğaz üzerinde beyaz kaplama varsa
* Öksürük veya nefes darlığı olması
* Kulak ağrısı varlığı
* Karın ağrısı varsa
* Cilt döküntüsü, kızarıklık ya da şişlikler olması
* İshal, makat bölgesinde yara veya ağrı olması
* Sık idrara çıkma, idrar yaparken ağrı ya da yanma olması
* Özellikle kesik yeri, yara, giriş yerlerinde kızarıklık, şişme ve ağrı olması
* Olağan dışı rahimden akıntı veya kaşıntı olması
NÖTROPENİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Nötropeninin pek çok nedeni vardır. Kemoterapi ilaçlarının yan etkisi doğabileceği gibi, lösemi, lenfoma yada kanserin kemik iliğine de yayılması nedeniyle de hastalığın kendisi iliği etkileyebilir yada iliği etkileyen radyoterapi alması nedeniyle oluşabilir. 70 ve yaş üzeri kişilerde, AIDS, böbrek nakli gibi bağışıklık sistemini tetikleyen hastalıklarda risk daha fazladır. Şiddetli ve uzun süreli rahatsız olan kişilerin enfeksiyon riski daha da fazladır.
NÖTROPENİ TANISI NASIL KONULUR?
Nötropeni tanısı yapılan kan testi ile konur. Kemoterapi ilaçlarının yaygın bilinen yan etkileri olduğu için doktorunuz ne zaman kan testi yaptıracağınız konusunda size bilgi vermelidir. Bazen nötropeni nedenini tespit etmek için bile başka testlerinde yapılması gerekmektedir.
NÖTROPENİMİZ VARSA NELER YAPMALIYIZ;
Kemoterapi uygulamasından 5-7 gün sonra düşmeye başlar. En düşük düzeye 2. haftada ulaşır ve 3. haftada normale dönüşür. Bir sonraki kemoterapimiz nötrofil hücrelerimiz normale döndüğünde başlar, eğer hala düşük seviyede ise doz azaltılabilir ya da o kür geciktirilebilir.
Doktorunuz hastalığın ağırlığına, süresine ve enfeksiyon değerine göre antibiyotik önerebilmektedir. Kemoterapiye bağlı hastalığa ateş eşlik ediyor ise, doktorunuz Koloni Uyarıcı Faktör adını verdiğimiz ilacı önerebilir. Bu ilaç vücudumuzun beyaz kan hücresini ve diğer lökost tiplerine yapmasına yardımcı olur. Tüm kemoterapi alan hastalar CSF kullanmak zorunda değildir.
Doktorunuza ya da hemşirenize danışmadan; shutterstock 516633544
* Herhangi bir medikal tedavi almayınız.
* İğne veya aşı yaptırmayınız.
Enfeksiyon riskimizi azaltmak için neler yapabiliriz?
* Ellerimizi Yıkamalıyız
– Her zaman ellerinizi yıkayınız;
& Yemek pişirmeden veya yemeden önce,
& Tuvaleti kullandıktan sonra,
& Halka açık alanlarda bulunduktan sonra muhakkak ellerimizi yıkamalıyız.
* Ellerimizi su ve sabun kullanarak yıkamalıyız. Çevremizdeki insanlarında ellerini yıkaması bizi enfeksiyon gelişiminden koruyacaktır.
* El dezenfektanı kullanmak istediğinizde hemşire veya doktorunuza sorunuz.
* Temizlik kurallarına dikkat ediniz.
&Yemeklerden sonra ve yatmadan önce dişlerinizi yumuşak diş fırçası ile fırçalayın.
& Eğer kateteriniz varsa bunun çevresini temiz ve kuru tutunuz. Bunu hemşire ya da doktorunuzdan öğreniniz.
* Mikroplardan uzak kalmaya çalışınız.
& Hasta ve soğuk algınlığı olan kişilerden uzak durmaya çalışınız.
& Büyük kalabalıklardan uzak durmaya çalışınız.
& Sebze ve meyvelerinizi çok iyi yıkayınız.
& Çiğ eti ellediyseniz ellerinizi dikkatli bir biçimde yıkayınız. Çiğ et yemeyiniz, yemeden önce iyice pişiriniz.
& Suçiçeği, çocuk felci ve kızamık aşısı yeni yapılmış kişilerden uzak durmaya çalışınız.
& Evcil hayvanınız varsa bakımını başkasına yaptırınız.
* Bir yerinizi kesmemeye özen gösteriniz.
&Ustura yerine elektrikli tıraş makinası kullanınız.
& Bireysel temizliğinizi banyodan sonra uygun ve nazikçe yapınız. Makat bölgenizde yara veya kanama olursa hemşireye veya doktorunuza derhal haber vermelisiniz.
& Sivilcelerinizi sıkmayınız.