Anal Bölge Hastalıkları
Anal Bölge Hastalıkları; Makat (anal bölge) sindirim sisteminin son kısmıdır. Hastalıkları genellikle çok ağrılıdır. En sık görülen ve birbiri ile belirtileri nedeniyle karıştırılan 3 anal bölge hastalığı; hemoroid, perinal fistül ve anal fissürdür.
Hemoroid
Halk arasında basur memesi ya da mayasıl olarak da adlandırılan hemoroid, makatın çevresinde mevcut olan damarların, bacaklarda görülen varisler gibi şişmesiyle oluşan bir hastalıktır. Nedenleri genellikle; uzun süre ayakta durma, ishal, kabızlık, hareket azlığı, kalp yetmezliği, karaciğer sirozu, uzun süre öksürme ve kusmalar, gebelik, kalın bağırsağın son kısmının tümörleri ve bazı ailelerde kalıtımdır. Yaşamının herhangi bir anında hemoroid geçirmemiş insan adeta nadirdir. Bazen belirti vermeyebilir. Çocuklarda görülmez denecek kadar azdır. En sık görülen belirti kanamadır. Ağrı, yanma hissi, basınç ve ağırlık duygusu, şişme, kaşıntı, kabızlık hissi, akıntı ve basur memeleri diğer belirtileridir. Anal bölge hastalıklarına teşhis bölgenin muayenesi ile konur. Gerekirse endoskopik muayene (aletle anal bölgeye ve kalın bağırsağın son kısmına bakılması) yapılır. Belirtiler bu bölgenin kanseri ile aynı olduğundan kesinlikle muayene olmadan hemoroid tedavisi yapılmamalıdır. Her hastaya ve hastalığın teşhis edildiği döneme göre değişken tedavi yöntemleri vardır. İlaçlarla tedavi mümkün olduğu gibi skleroterapi, bant ligasyonu ve cerrahi tedavi uygulanabilir. Bu tedavi şekillerinden hangisinin yapılması gerektiği doktor tarafından belirlenir.
Anal fissür
Anal fissür; anüs kenarındaki deride küçük çatlak – yırtık demektir. Genellikle kabızlık halinde sert ve zor dışkılama sonucu meydana gelir. Bebeklerde ve yeni doğum yapmış kadınlarda sık görülür. Kanama ve ağrıya yol açar. Ameliyat için iğneyle bölgesel uyuşturma (lokal) veya belden iğneyle belden aşağısını uyuşturma (spinal anestezi) uygundur. Genel anesteziye gerek yoktur. Hasta yüzükoyun sustalı çakı (proktolojik) pozisyonunda yatırılır. Makat bölgesi anestezi altında yeniden etraflıca muayene edilir. Çatlağın derinliği, uzunluğu anlaşılır. Anüsün kenarından 1 cm kesi yapılır. Makatın istihat halindeki büzüklüğünü düzenleyen kas yapısı (internal sfinkter) izole edilerek kısmi gevşetme kesisi uygulanır. Bazı hastalarda çatlağın dış ucundaki kabartı (sentinal pili) kesilerek alan düzeltilir. Ameliyat anestezi ve diğer ön hazırlıklar yapıldıktan sonra sadece birkaç dakika sürer. Ameliyatta çatlak dikilmez. Başka bir noktadan girilerek iç büzücü kaslarda gevşetme yapılır. Ameliyatın mantığı yara bölgesindeki spazm ve dolaşım azlığı sorunlarını ortadan kaldırmaktır. Kanama bir hafta içinde kaybolur. Yaralar birkaç hafta içinde kapanır. Tam iyileşme oranı %95’in üzerindedir.
Perianal fistül
Fistül makat etrafında meydana gelen iltihap kanalıdır. Kanalın bir iç, bir de dış ağzı vardır. Dış ağız, anüs çevresindeki deride kolaylıkla izlenebilir. Ortası delik bir sivilce biçimindedir. İç ağız ise anüs giriminden 2-3 santimetre içeride bağırsak duvarında yer alır. Bazen muayene sırasında kolayca bulunabilirken bazen bulunması çok zor olabilir. Bunun için boyalı filmler veya mr gerekebilir. İç ağızla dış ağız arasında ise kordon gibi iltihap kanalına ait sertlik belirgindir. Fistül bir kere meydana gelmişse, artık sürekli iltihap akacak demektir. Kendiliğinden düzelmesi beklenmez.
Seton Uygulaması
Fistüle ait iltihap kanalının anüs çevresinden derine-uzağa yayılmış olması halinde tercih edilen bir yöntemdir. Çünkü bu tür hastalarda standart ameliyatın dışkılama kontrolünü bozma ihtimali artar. Seton uygulaması da aslında -ameliyatın yaptığı işlemin aynısının- “kanalın ortadan kaldırılması” işleminin zamana yayılarak gerçekleşmesini sağlar. Kanal içinden, vücutta erimez cinsten kalın bir ip veya benzeri bir malzeme geçirilerek dışarıda anüs kenarında halka oluşturacak şekilde bağlanır. Seton denilen bu halka birkaç haftada bir aşamalı olarak anüs tarafındaki dokuyu sıkıştıracak şekilde daraltılır ve yavaş yavaş anüse doğru kayarak kurtulması, boşa çıkması beklenir. Seton iltihap kanalını bir yandan anüs açıklığı yönünde çok düşük bir hızla keserken, diğer yandan ardında kalan dokuların onarılmasına imkan tanır. Böylece dışkılama kontrolünde görevli yapılar kalıcı zarar görmeden kanalın haftalar içinde ortadan kalkması sağlanmış olur.
Cerrahi Uygulama
Anal fistüllerin çoğu için tek tedavi şekli ameliyattır. Ameliyat için belden iğne yapılarak, belden aşağısının uyuşturulması (spinal anestezi) tercih edilir. Ameliyattan bir gece önce ishal edici şurup içilerek bağırsaklar boş şekilde ameliyata gelinmesi iyi olur. Ameliyatta kanalın iç ve dış ağızları ortaya konur. Kanal boyunca kılavuz tel geçirilerek hedef belirlenir. Tel ortaya çıkartılacak şekilde anüs kenarından derindeki kanala kadar dokular kesilir. Bu işlem, yer altındaki gizli kalmış bir kanalın üstünün açılarak vadi şekline getirilmesine benzetilebilir. Bazen kanalın duvarının da kazınması tercih edilir. Bu işlemlere tıp diliyle fistülotomi, fistül trakt eksizyonu isimleri verilir. Böylece makat kenarında birkaç santimetre uzunluğunda bir yarık oluşmuş olur. Hasta aynı gün hastaneden çıkabilir, gerekirse bir gece hastanede yatması yeterlidir.